Stel, je biedt een maatschappelijk programma aan waarvan je voelt dat het werkt, waarover iedereen die ermee in aanraking komt enthousiast is en ook de deelnemers aangeven erbij gebaat te zijn. Dat klinkt heel mooi, toch? Maar ja, bewijs maar eens dat de positieve uitkomsten een effect zijn van jouw programma… Sabine Oudt pleit voor de impactanalyse. En maakte er een.
Hans Barendrecht, directeur Gevangenenzorg Nederland (GNd), zat in deze situatie. Zijn organisatie is de initiator, bedenker en uitvoerder van De Compagnie: een innovatieve afdeling in de gevangenis van Krimpen aan den IJssel, waar gedetineerden zich actief voorbereiden op hun leven na detentie.
De Compagnie kenmerkt zich door een persoonlijke en op maat gemaakte aanpak waarin eigen verantwoordelijkheid, herstel van relaties, participatie van de samenleving en arbeid na detentie centraal staan.
Bewijs
Zowel de ‘compagnons’ (de gedetineerden op De Compagnie) als medewerkers van de gevangenis waren zeer te spreken over De Compagnie. Dat is geweldig, maar voor Hans Barendrecht nog niet genoeg. Immers: ‘Applaus en complimenten: daar koop je niet veel voor, laat staan dat je er rekeningen van kunt betalen.’ Je wilt weten of en kunnen aantonen dat de baten opwegen tegen de kosten. Bovendien wilde hij zelf meer inzicht krijgen in wat er goed gaat en wat misschien nog wel beter kan.
Ook het Oranje Fonds, partner van De Compagnie, vond het van belang om inzicht te verkrijgen in de impact en de kosten en baten van De Compagnie. Daarom hebben zij Social Finance NL de opdracht gegeven om een impactanalyse uit te voeren. (Klik hier voor het rapport.) Onze conclusie? Wij schatten in dat iedere geïnvesteerde euro in De Compagnie €3,20 oplevert.
Meten is weten
De inschatting is een beperkte, want voor veel effecten was geen kwantitatieve informatie beschikbaar.
Dit is geen uitzondering. In ons werk komen wij veelvuldig in aanraking met inspirerende sociaal ondernemers, die zich met hart en ziel inzetten om doelgroepen in kwetsbare situaties te ondersteunen. Met onze focus op resultaatfinanciering is het echter een uitdaging dat veel ondernemers hun toegevoegde waarde onderbouwen met alleen een aantal individuele succesverhalen.
Cliché
Hoezeer ik ook door dit soort verhalen geraakt kan worden blijft het knagen: hoe kun je onderbouwen dat het succesverhaal van Pietje aan jou te danken is? Misschien was Pietje ook zonder jouw interventie wel heel succesvol geweest. Meten is weten: zo cliché als die uitdrukking klinkt, zo ongebruikelijk lijken metingen in de praktijk te zijn. En dat is zonde!
Gevangenenzorg Nederland had gelukkig wel aardig wat kwantitatieve informatie beschikbaar: data over arbeidstoeleiding en recidive. Dit zijn dan ook de thema’s waarvoor we de financiële baten van De Compagnie hebben kunnen inschatten. Kwalitatief hebben we een veel breder scala aan effecten kunnen onderbouwen.
Kosten en baten
Maar zolang er geen kwantitatieve gegevens beschikbaar waren hebben we deze niet in de kosten/baten-analyse gemonetariseerd. Posten die we enkel kwalitatief konden onderbouwen hebben we als pro memorie (PM)-posten opgenomen, om wel in het achterhoofd mee te nemen.
In onderstaande grafiek staat weergegeven hoe de kosten en baten van De Compagnie over de verschillende stakeholders verdeeld zijn.
Wie zou moeten meten?
Ik zou iedere (sociaal) ondernemer willen aanraden om een goede administratie voor impactmeting aan te leggen. Bedenk welke impact je wilt maken en welke effecten je hiervoor inzichtelijk moet hebben. Doe nulmetingen en eindmetingen. Breng de relevante karakteristieken van je deelnemers in kaart.
Toch wil ik ook juist een oproep doen aan de overheidsinstanties: meten is weten! Want zelfs als een ondernemer z’n eigen administratie tot in de puntjes volledig zou hebben: je moet informatie hebben om het mee te kunnen vergelijken.
Zo had GNd ook veel kwantitatieve informatie beschikbaar over de cursussen die de compagnons tijdens De Compagnie hadden gevolgd en succesvol afgerond, maar er was geen data beschikbaar over de cursussen die op reguliere afdelingen behaald werden. En dat is jammer, want de gesproken (oud-)compagnons gaven aan heel veel aan De Compagnie gehad te hebben als het gaat om opleidingen.
Maar meten is zo duur!
Goede impactmeting kan inderdaad aardig wat resources vereisen. Maar het geeft ons ook inzicht in wat wel en niet werkt en stelt ons daarmee in staat om belastinggeld te alloceren aan interventies die bewezen effectief zijn. Op de korte termijn kan meten dus duur zijn, ik ben ervan overtuigd dat we als maatschappij op de langere termijn hier juist financieel bij gebaat zijn.
Twee financieringsinstrumenten die ingezet kunnen worden om maatschappelijke projecten in een pilot te testen of op te schalen en tegelijkertijd impact te meten zijn Social Impact Bonds (klik voor meer info) of Social Bridging Finance (klik voor meer info). Beiden stellen overheden in staat om alleen te betalen als een interventie bewezen effectief is en plaatsen het financiële risico bij private financiers.
Succesverhalen als illustratie
Hoe zeer ik de waarde van impactmeting ook wil onderstrepen, ik wil dit geen betoog laten zijn tegen het delen van succesverhalen van individuele deelnemers. Dat zou een gemis zijn! Het mooiste aan mijn werk vind ik juist de combinatie van goede berekeningen en de zachtere menselijkere kant – waar ‘social’ en ‘finance’ samenkomen. Mijn oproep is wel: gebruik succesverhalen zoveel mogelijk als illustratie van wat je weet, van wat je cijfermatig kunt onderbouwen. Zo kan je als ondernemer een sterk, objectief verhaal neerzetten en er toch het nodige gevoel in overbrengen.
In het geval van onze impactanalyse op De Compagnie vond ik de gesprekken die ik met (oud-)compagnons gevoerd heb dan ook het meest indrukwekkend. Hoezeer ik ook geniet van een stevig robbertje Excelwerk, als je met de doelgroep in gesprek gaat begin je de impact pas echt te begrijpen.
Hieronder een tweetal quotes die de impact op arbeidstoeleiding en recidivevermindering van De Compagnie illustreren.
Met dergelijke illustratieve testimonials mag je altijd bij mij aankloppen. Het zal niet de eerste keer zijn dat ik er met ontroering naar luister. Want ik wil businesscases goed onderbouwen, maar de menselijke verhalen zijn toch waar je het voor doet.
Meer info
Wil je ook een analyse op je impact, kosten en baten laten uitvoeren, of wil je meer weten over de mogelijkheden van Social Impact Bonds en Social Bridging Finance? Wij gaan graag met je in gesprek. Stuur een mail naar info@socfin.nl.
Klik op onderstaande afbeelding voor het volledige rapport van de impactanalyse van De Compagnie.
