Duidelijke taal van onze podcastgast Sandra Phlippen, hoofdeconoom bij ABN AMRO. Zij vindt dat de overheid niet bang moet zijn om toekomstige generaties met een staatsschuld op te zadelen. Ze moeten juist nu investeringen doen en daarmee schulden maken om klimaatschade in de toekomst te voorkomen. “Want”, zo zegt ze: “De voordelen van klimaatbeleid vallen heel erg in de toekomst. En dus is het ook gerechtvaardigd om de kosten die nodig zijn om die voordelen te behalen, ook in de toekomst te laten neerslaan. En dat betekent dus dat de overheid schulden kan maken om die investeringen te doen.”
Dat klinkt ons logisch in de oren. Maar we hebben hele duidelijke regels in Europa als het gaat over de staatsschuld. Hoe zorg je dan dat niet de totale begrotingsdiscipline wordt losgelaten? Daar heeft Sandra natuurlijk al over nagedacht met haar team: een groene financieringsregel introduceren. Dat betekent dat overheden voor investeringen die klimaatschade in de toekomst voorkomen, een hoger tekort mogen hebben. Dat is alleen niet zomaar gerealiseerd, want het probleem zit er vooral in dat overheden een prikkel hebben om geld uit te geven aan dingen die hen nu electoraal veel gewin opleveren. Maar die prikkel is er veel minder voor dingen die de toekomstige generaties echt nodig hebben om te kunnen leven.
Belast de toekomstige kiezer
En als je het de kiezers van nu vraagt, vinden ze het klimaat eigenlijk helemaal niet zo belangrijk. De generatie die nu leeft en stemt, denkt meer in termen van ‘wat raakt mij nu’. En dat zijn vooral zaken als gezondheidszorg en de kans op werkeloosheid. Dat kun je mensen niet kwalijk nemen, maar Sandra waarschuwt wel dat de generatie die echt om het klimaat gaat geven, de generatie die er nu aankomt, dat die heel veel economische schade om de oren krijgt als we niets doen. “En juist daarom moet je die investeringen in het klimaat niet nu bij de burger neerleggen, maar de toekomstige kiezer ermee belasten door dus als overheid investeringen te doen en de staatsschuld te laten oplopen,” aldus Sandra.
Menselijke maat voor schuldenproblematiek
Oké, een duidelijke visie over de financiering van het tegengaan van klimaatverandering. Maar wat kunnen we dan doen aan andere maatschappelijke problemen, zoals de schuldenproblematiek? Volgens Sandra is daar voor de overheid ook een grote rol weggelegd, zoals mensen met schulden te helpen met training over hoe ze op een rationele manier beslissingen kunnen nemen om uit die schulden te komen. Of door te zorgen dat incassokosten van een initiële boete niet buitenproportioneel worden. Maar ook banken kunnen helpen. Zo pleit Sandra voor het structureel meten van het welzijn van de klant en hoe zich dit ontwikkelt. “Dan kun je ook evalueren welke gevolgen je beleid heeft op bijvoorbeeld klanten met een betalingsachterstand. En daaruit kun je weer je beleid aanscherpen.”
Zekerheid voor iedereen op de arbeidsmarkt
Ook op de arbeidsmarkt ligt een grote sociale uitdaging. Dat beaamt Sandra, want als zij zou mogen aanschuiven aan de formatietafel voor het komende kabinet, zou ze dit hoog op de agenda zetten. Want, zo vertelde ze ons, de arbeidsmarkt in Nederland is de meest gepolariseerde arbeidsmarkt ter wereld. Een deel van de Nederlanders heeft een vast contract en daarmee een hypotheek, een arbeidsongeschiktheidsverzekering, pensioenopbouw en kan nauwelijks ontslagen worden. Daartegenover staat een groep die disproportioneel vaak vastzit in een flexibel contract zonder al die zekerheden. Hoe doorbreken we dat dan, vroegen we Sandra. “Door water bij de wijn te doen aan beide kanten,” antwoordde ze resoluut. “Nu is er wel al rapport na rapport verschenen over hoe we dat zouden moeten doen. Alleen zou ik de formatie heel graag willen aanmoedigen om naar één van die rapporten te kijken en te bespreken hoe je die tweedeling meer bij elkaar brengt. Want we hebben het wel heel erg goed in Nederland, maar er is een grote groep mensen die hier steeds minder van profiteert en daar maak ik me zorgen over.”
Overheid voor economie én maatschappij
Deze zorgen worden alleen maar versterkt door de coronacrisis. Maar er zijn ook lichtpuntjes. Volgens Sandra heeft de coronacrisis heel duidelijk laten zien dat overheden bepaald niet zuinig zijn geweest met het laten oplopen van de staatsschuld. Zij ziet een mogelijk bijeffect dat overheden een veel belangrijkere speler worden in de economie én in de maatschappij. Dat is een kans om een aantal ‘publieke goederen’ die de private sector in zijn eentje niet kan oplossen, zoals het klimaat en sociale ongelijkheid, eens echt stevig aan te pakken. Vanuit SFNL juichen wij dat natuurlijk alleen maar toe!
Luister hier de podcast.
