Migratie, stikstof en koopkracht: het zijn stuk voor stuk politieke thema’s die het nieuws dagenlang kunnen domineren. Maar op de derde woensdag van mei, Verantwoordingsdag, blijft het oorverdovend stil. Terwijl juist dan de jaarrekening van de overheid wordt gepresenteerd en duidelijk moet worden: wat leverde al dat belastinggeld nu eigenlijk op? Zowel burgers als de media lijken er amper oog voor te hebben.
We hebben bij de voorjaarsnota gekeken naar een schouwspel van nachtelijke onderhandelingen, waarna met kleine oogjes triomfantelijk werd uitgelegd hoe het geld is verdeeld. Maar of dit ook leidt tot resultaten voor burgers? Geen haan die ernaar kraait.
Tijd voor resultatenrevolutie
Wat mij betreft mogen de koetsen, paarden en de Koning van stal voor Verantwoordingsdag. Omdat we mogen vieren welke resultaten zijn gerealiseerd en we kunnen leren van overheidsbeleid dat niet werkt. Alleen dan kunnen we systematisch werken aan een beter Nederland en kunnen we belastinggeld echt efficiënt inzetten om de grote vraagstukken van deze tijd op te lossen. Het is tijd voor een resultatenrevolutie!
Op papier is het goed geregeld. Op Prinsjesdag wordt de Rijksbegroting gepresenteerd voor het jaar erna. Een half jaar later volgt de Voorjaarsnota, die steeds belangrijker wordt. De minister is verplicht om in alle plannen die op basis van de begroting naar de Kamer worden gestuurd, duidelijk aan te geven wat het doel is en hoe de resultaten kunnen worden gemeten. Op de derde woensdag van mei stuurt de minister de jaarrekening van het afgelopen jaar naar de Tweede Kamer der Staten-Generaal . Tegelijkertijd verschijnt het rapport van de Algemene Rekenkamer die beoordeelt op rechtmatigheid (is het geld op de juiste manier uitgegeven), doelmatigheid (is het geld efficiënt besteed) en doeltreffendheid (heeft het beleid het gewenste effect gehad). Alles perfect geregeld!
Kom je niet mee weg
In de praktijk is niets minder waar. De minister geeft nauwelijks aan welke concrete effecten bereikt moeten worden en hoe dan moet worden gemeten. Bedrijfsmatig apart, maar politiek volstrekt logisch. Hoe minder harde doelen er worden gesteld, hoe minder de bewindspersoon kwetsbaar is om te worden afgerekend. Sterker nog, een minister wordt vaak geroemd om de hoogte van het bedrag dat voor een probleem is vrijgespeeld. Een miljard extra voor defensie, chapeau! In een willekeurig huishouden of bedrijf kom je hier niet mee weg. Zelf krijg ik weinig handen op elkaar voor de mededeling dat ik een grasmaaier van 2000 euro heb gekocht. De vraag is: ligt het gazon er strak bij? Dáár gaat het om.
Hoe kunnen we er nu voor zorgen dat resultaten centraal komen te staan en niet de kosten of beloften die worden gedaan?
Herwaardeer Verantwoordingsdag als hét feest van politiek Den Haag. Noem deze dag, zoals voorgesteld door President Pieter Duisenberg van de Algemene Rekenkamer, voortaan Resultatendag en vier wat aantoonbaar is bereikt. Zet overheidsprojecten in het zonnetje die hun doelen daadwerkelijk behaalden. Maar belicht ook initiatieven die meetbaar en transparant zijn geëvalueerd en waaruit lessen zijn getrokken die de overheid structureel verbeteren.
Eis politieke discipline in het vooral duidelijk definiëren van doelen en meetbare resultaten. De Kamer zou wetten en plannen moeten terugsturen naar de minister als deze voorwaarden ontbreken. Want pas als de doelen van de regering scherp zijn gedefinieerd en het toetsingskader helder is, kan het parlement zijn controlerende taak voldoende uitvoeren.
Wettelijk verankeren
En tot slot: betaal voor resultaat. Op dit moment betaalt de overheid vooraf, middels subsidies en opdrachten, voor goed bedoelde inspanningen zonder garantie op impact. Wat als een overheid niet voor een sollicitatietraining of lifestyle coach betaalt, maar voor jongeren die een baan hebben gevonden of ouderen die vitaler zijn en minder zorgkosten maken? In andere landen, zoals Frankrijk, de VS en het VK, zijn resultaatgerichte financieringsmodellen al wettelijk verankerd. Geen grootspraak door met een botte bijl (of kettingzaag) de overheid vleugellam te maken, maar slimme resultaatafspraken voor een effectievere overheid.
Ruben Koekoek
