Money Matters Live! bracht op 12 juni in Pakhuis de Zwijger experts en beleidsmakers samen om de financiële gezondheid van Nederland te bespreken. In de talkshow, ook te beluisteren als podcast, besprak host Ruben Koekoek, mede-directeur bij Social Finance NL, de uitdagingen en oplossingen met tafelgasten Aldo Baljet (Rotterdamse Douwers), Gaby van Loon (NVVK), Jeanette Schouten (gemeente Amsterdam), Laura Brouwer (Social Finance NL), Laura Wetser (ABN AMRO) en Ron Steenkuijl (NSR). De centrale vraag: hoe kun je slim samenwerken om financiële gezondheid te stimuleren? We blikken terug op de inzichten en aanbevelingen die tijdens de live uitzending naar voren kwamen.
Financiële gezondheid in Nederland valt tegen, vooral onder jongeren
Wanneer je de financiële gezondheid in Nederland gaat bespreken, is de eerste vraag natuurlijk: ‘Hoe financieel gezond is Nederland?’ Aldo Baljet, oprichter van de Rotterdamse Douwers, geeft een verontrustend beeld van Rotterdam. Maar liefst 30.000 huishoudens in de stad hebben te maken met problematische schulden en bijna 20% van de jongeren groeit op in armoede. De Rotterdamse Douwers helpen jaarlijks 400 jongeren, maar vaak worden deze jongeren pas bereikt als ze al diep in de schulden zitten. Vroegsignalering is daarom essentieel, maar de complexiteit van AVG-regelgeving belemmert een effectieve aanpak. Jeanette Schouten, procesbeheerder vroegsignalering bij de gemeente Amsterdam, herkent de problematiek en vertelt dat zij maandelijks ruim 6.000 signalen van betalingsachterstanden ontvangt. Bij meerdere signalen op een huishouden worden deze doorgezet naar buurtteams die contact opnemen via telefoon of een huisbezoek. “Maar eigenlijk loop je dan al achter de feiten aan.”
Systeemschulden vaak de boosdoener
Gaby van Loon, beleidsadviseur bij de branchevereniging voor schuldhulp en financiële dienstverlening NVVK, bevestigt de zorgelijke situaties en schetst een landelijk beeld waarin 15% van de huishoudens kampt met problematische schulden. Ze benadrukt dat de aard van schulden is veranderd van overconsumptie naar systeemschulden, zoals onbetaalde vaste lasten of ingrijpende gebeurtenissen bij gezinnen die al in armoede leven. Bij jongeren is dit vooral zichtbaar door bijvoorbeeld onbetaalde zorgverzekeringen. De Rotterdamse Douwers zien daarbij het probleem dat jongeren vaak geen vast woonadres hebben en daardoor veel post niet openen. Dit maakt vroegsignalering en op tijd ingrijpen heel lastig.
Kleine schulden klein houden
Gaby benadrukt dat de verantwoordelijkheid voor schuldenproblematiek niet alleen bij individuen, maar juist ook bij het systeem ligt. In ons huidige systeem worden kleine schulden heel snel heel groot en kloppen mensen vaak pas aan als ze al rond de €40.000 aan schulden hebben. “Als we kleine schulden klein kunnen houden, kunnen we veel sneller ingrijpen en makkelijker betalingsregelingen inzetten.” Ze waarschuwt ook voor nieuwe financiële verleidingen zoals “buy now, pay later” en de laagdrempelige mogelijkheden om te gokken die vooral jongeren treffen.
Financiële APK
Een financiële APK, budgetcoaches en structurele integratie van budgettrainingen in het onderwijscurriculum zien de tafelgasten als mogelijke oplossingen. Aldo benadrukt dat dit vooral broodnodig is bij jongeren wiens ouders financiële problemen hebben, omdat zij niemand hebben die ze kan begeleiden bij het aanpakken van hun financiële situatie als volwassene. “Als niemand je vertelt hoe je een zorgverzekering afsluit of wat de risico’s zijn van ZZP-er worden, dan zie je het gewoon weer misgaan.”
Actie, uniforme processen en samenwerking sleutel tot succes
De tafelgasten zijn het met elkaar eens: er moet niet alleen gepraat worden over wat beter kan, er moet ook daadwerkelijk actie ondernomen worden. “We moeten gaan voor individuele impact,” benadrukt Gaby. Jeanette onderstreept hierin het belang van uniforme processen binnen vroegsignalering, zoals het gebruik van eenduidige incassoprocessen. Samenwerking tussen verschillende partijen is hierbij cruciaal, voegt Aldo toe: “De Kredietbank Rotterdam kan dingen die wij niet kunnen, maar wij zijn beter in het bereiken en vertrouwen winnen van jongeren.”
Resultaatfinanciering voor een goed werkend ecosysteem
Maar hoe financier je deze oplossingen? Laura Brouwer, manager bij Social Finance NL, legt uit hoe je resultaatfinanciering kunt toepassen om in te zetten op vroegsignalering. In samenwerking met het Social Impact Fonds Rotterdam heeft Social Finance NL geholpen om de resultaatfinanciering van de Rotterdamse Douwers in kaart te brengen. Hieruit blijkt dat elke euro die geïnvesteerd wordt in schuldhulpverlening en vroegtijdige ondersteuning, twee euro oplevert. Deze investering komt ten goede aan betrokken individuen zelf: het bevordert hun mentale gezondheid, vergroot hun kansen op werk, biedt perspectief voor de toekomst én het leidt tot een vermindering van bijstandsuitkeringen en het aantal uithuiszettingen, wat gunstig is voor de gemeente en de maatschappij als geheel.
Ook banken pakken de handschoen op waar mogelijk
Financiële gezondheid is ook een steeds belangrijker thema voor banken, onderstreept Laura Wetser, hoofd financiële gezondheid bij ABN AMRO. Door gratis en vrijblijvend advies te bieden, helpen zij klanten om hun inkomsten en uitgaven in kaart te brengen en te besparen waar mogelijk. Helaas is vroegsignalering voor de bank nauwelijks haalbaar, vanwege de wet- en regelgeving waar de bank zich aan moet houden. Wat ze wel kunnen, is het inzetten van bewustwordingscampagnes en klanten proactief benaderen. Het bieden van financiële ondersteuning is volgens Laura cruciaal en een belangrijke taak van de bank, maar vereist samenwerking in een ecosysteem van overheden, gemeenten en werkgevers.
Overzicht en inzicht cruciaal
Ron Steenkuijl, voorzitter van de Raad van Toezicht bij de Nederlands Schuldhulproute (NSR), benadrukt dat het huidige landschap van schulden versnipperd is en effectiever ingezet moet worden. De NSR heeft hiervoor de tool Geldfit ontwikkeld: een laagdrempelig portaal waar mensen door middel van een test verschillende oplossingen krijgen aangereikt, zoals een digitale hulp-app (fiKks), een telefoonnummer ‘115’ voor vragen over schulden, doorverwijzingen naar hulporganisaties, zoals Humanitas en Schuldhulpmaatje. Bij hoge schulden worden mensen direct doorverwezen naar de gemeente. Op de lange termijn streeft de NSR ernaar om een systeem te ontwikkelen waarbij mensen een digitaal overzicht van al hun schulden hebben.
Aanbevelingen voor het ecosysteem
We kunnen concluderen dat het huidige ecosysteem en de financiering van schuldhulpverlening hoopvolle initiatieven biedt, maar ook nog een aantal cruciale elementen mist. Zo benadrukt Laura Brouwer de noodzaak van een uniformere schuldhulpverleningsketen. Monitoring en evaluatie van trajecten zijn daarnaast essentieel om vast te stellen wat echt werkt. Laura Wetser ziet graag meer samenwerking tussen de private en publieke sector om gezamenlijke doelen te stellen en van elkaar te leren. Ron beaamt dit en pleit voor een ‘digitale koffer met schulden’: een systeem waar alle schulden van iemand in staan en waar één incassant voor verantwoordelijk is, in plaats van bijvoorbeeld 12 verschillende schuldeisers. Zo komt er veel meer rust en overzicht.
Samen op weg naar een financieel gezonder Nederland
Kortom: Money Matters Live! resulteerde in een levendig gesprek over de financiële gezondheid van Nederland. De inzichten benadrukken het belang van samenwerking tussen verschillende sectoren, vroegsignalering en het aanpakken van de onderliggende oorzaken van schulden. De conclusie: een uniformere schuldhulpverleningsketen, betere samenwerking tussen de private en publieke sector, en een herziening van het incassosysteem zijn essentiële stappen zijn om de financiële gezondheid van Nederland te verbeteren. Door gezamenlijke inspanningen en het inzetten van bewezen strategieën kunnen we stappen zetten richting een financieel gezonder Nederland. Een mooi streven waar wij vanuit Social Finance NL graag ons steentje bijdragen!
Kijk hieronder de hele aflevering terug of luister hier naar de podcastaflevering
Kijk hier naar een sfeerimpressie, gemaakt door Evelien Hogers
